کارشناسی اقامه نماز و معارف اسلامی

چرا نماز را به فارسی نخوانیم

 ازمرحوم حاج آقا رحیم ارباب

سال 1332 شمسی بود . من وعده ای از جوانان پرشور آن روزگار پس از تبادل نظر

 و بحث مشاجره به این نتیجه رسیده بودیم که چه دلیلی دارد که ما نماز را به عربی

بخوانیم ؟ چرا نماز را به زبان فارسی نخوانیم و همین کار هم کردیم . والدین ما کم کم

از این موضوع آگاهی یافتند و تصمیم گرفتند که اول خودشان با نصیحت ، ما را از

این کار باز دارند و اگر موثر نبود راه دیگری را برگزینند ، چون پند دادن آنها موثر

نیفتد ، روزی ما را به نزد یکی از روحانیون آن زمان بردند و او وقتی فهمید ما به زبان فارسی نماز می خوانیم ، به طرز اهانت آمیزی ما را کافر و نجس خواند . و این عمل او ما را در کارمان راسخ تر و مصمم تر ساخت . عاقبت یکی از پدران ،آنها را

( یعنی والدین دیگر را ) به این فکر انداخت که ما را به محضر آیت الله حاج آقا رحیم

ارباب ببرند و این فکر مورد تایید قرار گرفت و روزی آنها نزد حضرت ایشان می روند و موضوع را با ایشان در میان می گذارند و ایشان دستور می دهند که در وقت

 معینی ما را به خدمت آقای ارباب راهنمایی کنند.

 در روز موعود ، ما را که تقریباً پانزده نفر می شدیم ، به محضر مبارک ایشان بردند .

در همان لحظه اول چهره نورانی و لبان خندان ایشان ما را مجذوب خود ساخت و آن

بزرگ مرد را غیر از دیگران یافتیم و دانستیم که اکنون با شخصیتی استثنایی مواجه

هستیم

ایشان در آغاز دستور پذیرایی از همه ما صادر کردند و فرمودند : « شما که نمازتان

 را به فارسی نمی خوانید ، فعلاً تشریف ببرید و ما را فرزندانتان تنها بگذارید » وقتی آنها رفتند ، رو به ما کردند و فرمودند « بهتر است شما یکی یکی خودتان را معرفی

کنید و هر کدام بگوئید در چه سطح تحصیلی هستیدو در چه رشته ای درس می خوانید»

پس از آنکه امر ایشان را اطاعت کردیم ، به تناسب و کلاس هر کدام از ما ، پرسش

های علمی طرح کردند و از درسهایی از قبیل جبر و مثلثات و فیزیک وشیمی و علوم

طبیعی مسائلی پرسیدند که پاسخ اغلب آنها از عهده درسهای تیم بندی که ما خوانده

بودیم ، خارج بود . اما هر یک از ما عهده پاسخ پرسش های ایشان بر نمی آمد ، با

اظهار لطف ارباب مواجه می شد که با لحن پدرانه ای پاسخ درست آن پرسش ها را خودشان می فرمودند. اکنون ما فهمیدیم که ایشان با طرح این سوالات قصد داشتند ما

 را خلع سلاح کنند و به ما بفهمانند که آن دروس جدیدی را که شما می خوانید ، من

بهترش را می دانم ، ولی به آنها مغرور نشده ام .

پس از اینکه همه ما را خلع سلاح کردند ، به موضوع اصلی پرداختند و فرمودند : «

والدین شما نگران شده اند که شما نمازتان را به فارسی می خوانید . آنها نمی دانند که

من کسانی را می شناسم نعوذبالله اصلاً نماز نمی خوانند!

شما جوانان پاک اعتقادی هستید که هم اهل دین هستید و هم اهل سنت . من در جوانی

می خواستم مثل شما نمازم را به فارسی بخوانم ، اما مشکلاتی پیش آمد که نتوانستم به

این خواسته جامه عمل بپوشم . اکنون شما به خواسته من در دوره جوانی خواسته عمل پوشانیده اید، آفرین به همت شما !

اما من در آن روزگار به اولین مشکلی که برخوردم ، ترجمه صحیح سوره حمد بود که

لابد شما مشکل را حل کرده اید .اکنون یک نفر از شما که بیشتر از همه مسلط است به من جواب دهد که « بسم الله

الرحمن الرحیم » را چگونه ترجمه کرده است .

یکی از ما به عادت محصلین دستش را بالا گرفت و داوطلب پاسخ به حضرت آیت الله

 ارباب شد.جنابایشان با لبخند فرمودند : « خوب شد که طرف مباحثه ما یک نفر است ، زیرا من ازعهده پانزده جوان نیرومند بر نمی آمدم » ! بعد رو به آن جوان کردند و فرمودند : «خوب بفرمایید بسم الله الرحمن الرحیم را چگونه ترجمه کرده اید؟ » آن جوان گفت : « بسم الله الرحمن الرحیم را طبق عادت جاری ترجمه کردیم : به نام خداوند بخشنده مهربان»

حاج آقا ارباب با لبخندی فرمودند : « گمان نکنم که ترجمه درست بسم الله چنین باشد .

 در مورد بسم ترجمه به نام عیبی ندارد . اما الله قابل ترجمه نیست ، زیرا اسم علم (=

خاص ) است برای خداوند اسم علم را نمی توان ترجمه کرد . مثلاً اگر کسی حسن

 باشد نمی توان به او گفت : زیبا . درست است که ترجمه حسن ( زیباست ) ، اما اگر

 به آقای حسن بگوییم : آقای زیبا حتماً خوشش نمی آید !

کلمه « الله » اسم خاص است که مسلمانان برذات خداوند متعال اطلاق می کنند ، همان

گونه که یهود خداوند متعال را ( یهوه)و زردتشتیان ( اهورا مزدا) گوشند . بنابراین

نمی توان الله را ترجمه کرد . بلکه باید همان لفظ جلاله را بکار برد . خوب بگویید

ببینم « رحمن » را چگونه ترجمه کردیده اید ؟

رفیق ما پاسخ دادند که : « رحمن را بخشنده معنی کرده ایم »

حضرت ارباب فرمودند : « این ترجمه بد نیست ، ولی کامل هم نیست . زیرا رحمن

یکی از صفات خداست که شمول رحمت و بخشندگی او را می رساند و این شمول

 رحمت و بخشندگی او را می رساند و این شمول رحمت در حقیقت رحمن یعنی خدایی

که در این دنیا هم بر کافر و هم بر مومن رحم می کند و همه را در کنف لطف و

بخشندگی خود قرار می دهد ، از جمله آن که نعمت رزق و سلامت جسم و امثال آن

عطا مفرماید . در هر حال ترجمه بخشنده برای رحمن در حد کمال ترجمه نیست .

خوب « رحیم » را چگونه ترجمه کرده اید ؟ »

رفیق ما جواب داد که : ( رحیم به « مهربان » ترجمه کرده ایم . ) حضرت آیت الله

ارباب فرمودند : ( اگر مقصودتان از رحیم ، من بودم ( چون نام مبارک ایشان رحیم

بود ) بدم نمی آمد که اسم مرا به مهربان ترجمه برگردانید . اما چون رحیم کلمه ای

 قرآنی و نام پرودگار است ، باید آن را غلط معنی نکنیم ، باز هم اگر آن را به «

بخشاینده » ترجمه کرده بودید ، راهی به دهی می برد .

زیرا رحیم یعنی خدایی که در آن دنیا گناهان مومنان را عفو می کند و صفت بخشایندگی

 تا حدودی این معنی را  می رساند . بنابر آنچه گفته شد ، معلوم شد که انچه در ترجمه

« بسم الله » آوردید بد نیست ف ولی کامل نیست و از جهتی نیز در آن اشتباهاتی

هست ، و من هم در دوره جوانی نیز چنین قصدی را داشتم به همین مشکلات برخورد

کردم و از خواندن نماز به فارسی منصرف شدم ، تازه این فقط آیه اول سوره حمد

 بود . اگر به بقیه آیات بپردازیم ، موضوع خیلی غامض تر از این خواهد شد !

در اینجا ، همگی شرمنده و منفعل و شکست خورده قول دادیم که دیگر نمازمان را به

فارسی نخوانیم و نمازهای گذشته را نیز اعاده کنیم.

             مقبره این مرد نستوه در گلستان شهدای اصفهان قراردارد.

                                          التماس دعا